شاه نشین یا همان پنج دری یکی از بخش‌های سنتی در معماری ایرانی بوده است که امروزه در طراحی ویلا به خصوص ویلاهای مدرن نیز جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است. درحقیقت شاهنشین در مجتمع‌های بزرگ با پنت هاوس برابری می‌کند. این فضا معمولاً در طبقات بالا قرار دارد و به دلیل موقعیت خاص خود، نمایی زیبا به ویلا می‌بخشد.
با توجه به تقاضای روزافزون برای ترکیب معماری سنتی و مدرن، طراحی شاهنشین در ویلاها می‌تواند هم از لحاظ زیبایی‌شناسی و هم از نظر کاربری، ارزش افزوده‌ای برای ساختمان ایجاد کند.
در این مقاله، به بررسی جزئیات موقعیت شاهنشین، کاربرد و نکات کلیدی آن در طراحی داخلی ویلا خواهیم پرداخت تا اهمیت و تأثیر آن بر معماری ویلاها را بیشتر مورد بررسی قرار دهیم.
موقعیت شاهنشین ویلا
شاهنشین معمولاً در شمالی‌ترین موقعیت بنا قرار می‌گیرد تا نورگیری بسیاری داشته باشد و به عنوان فضایی برای استراحت و پذیرایی استفاده شود.
طراحی هوشمندانه موقعیت شاه نشین ویلا می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی ساکنان و تجربه‌ی بهتر زندگی در ویلا نیز کمک کند.
اهمیت طراحی شاهنشین در معماری ویلاها به دلایل متعددی برمی‌گردد؛ از جمله ایجاد احساس آرامش، افزایش نور طبیعی و تهویه مطبوع و فراهم کردن فضایی مناسب برای تجمع خانواده و مهمانان.
کاربرد شاه نشین در ویلا
از گذشته کاربرد شاه نشین در ویلاهای کلاسیک رایج بوده است. این مکان در طبقه آخر ویلا به عنوان فضایی مجلل با تزئینات گچ‌بری و پنجره‌های بزرگ با شیشه‌های رنگی طراحی میشده و حس شکوه زیادی به ویلا اضافه می‌کرده است. امروزه فضای شاه نشین در معماری مدرن به دلیل اصل ساده گرایی دستخوش تغییراتی شده و به شکلی ساده‌تر کاربرد دارد.
بیشتر افرادی که علاقه به طراحی شاهنشین در ویلا خود دارند از این فضا برای لذت بردن از مناظر طبیعی در ارتفاع بالا استفاده می کنند. همچنین می توان در این فضا نشیمن، بار، فضای بازی مانند میز بیلیارد، جکوزی و… نیز طراحی نمود تا شاهنشین کاربردی در دل طبیعت داشته باشیم.
نکات مهم در طراحی شاهنشین در ویلا
همانطور که اشاره شد شاهنشین یکی از فضاهای خاص و ارزشمند در معماری ویلا است که علاوه بر زیبایی، حس آرامش و شکوه را به فضا اضافه می‌کند. در طراحی آن، رعایت اصول زیر بسیار مهم است:
1. توجه به جهت‌گیری برای بهره‌گیری از نور و مناظر طبیعی
جهت‌گیری صحیح شاهنشین تأثیر زیادی بر روشنایی، تهویه و دید بصری آن دارد. بهترین جهت برای شاهنشین معمولاً شمال یا شمال‌شرقی است تا نور طبیعی به صورت متعادل وارد فضا شود.
همچنین معمولاً در بخشی از ویلا طراحی می‌شود که منظره‌ای زیبا مانند باغ، استخر، کوهستان یا دریا داشته باشد.
استفاده از پنجره‌های بزرگ برای حداکثر بهره‌برداری از نور روز در شاه نشین ویلا ضروری است، اما باید در طراحی سایه‌بان‌های مناسب یا شیشه‌های دوجداره برای کنترل شدت نور و جلوگیری از گرمای بیش‌ازحد در نظر گرفته شود.
2. انتخاب متریال‌های مناسب برای هماهنگی با سبک کلی ویلا
متریال‌های مورد استفاده در شاهنشین باید با سایر بخش‌های ویلا هماهنگ باشد و حس لوکس بودن فضا را تقویت کند.
مصالح سنتی مانند چوب، آجر، گچ‌بری، نقاشی‌های هنری، کاشی‌های طرح‌دار و شیشه‌های رنگی بهترین متریال برای شاهنشین ویلا کلاسیک هستند.
برای شاه نشین ویلاهای مدرن، مصالح نوین مانند شیشه‌های وسیع، بتن اکسپوز، چوب‌های ترمووود و فلزات با طراحی مینیمال استفاده می‌شوند.
بسته به سبک ویلا، انتخاب کف‌پوش مناسب نیز حائز اهمیت است. می‌توان از سنگ مرمر، پارکت چوبی یا کاشی‌های سنتی استفاده کرد.
در طراحی شاه نشین سنتی، سقف‌های گنبدی یا مقرنس‌کاری‌شده جلوه خاصی دارند، درحالی‌که در طراحی مدرن، سقف‌های بلند و ساده بیشتر دیده می‌شوند.
3. رعایت تناسبات در ابعاد و ارتفاع برای ایجاد تعادل بصری
تناسبات در معماری شاه نشین ویلا نقش کلیدی در زیبایی و عملکرد آن دارد. به عنوان مثال شاهنشین باید سقف بلندی داشته باشد تا حس شکوه و فضای دلباز را ایجاد کند.
بسته به اندازه ویلا، شاهنشین نباید بیش‌ازحد کوچک یا خیلی وسیع باشد. معمولاً فضایی بین 15 تا 40 مترمربع برای آن مناسب است.
در طراحی سنتی، تقارن نقش مهمی دارد و استفاده از ستون‌های تزئینی، قوس‌های زیبا و پنجره‌های هم‌اندازه به تعادل بصری کمک می‌کند.
نکته مهم برای دکوراسیون شاه نشین، چیدمان مبلمان است که باید متناسب با ابعاد فضا باشد. در شاه‌نشین‌های سنتی، فرش دست‌بافت، پشتی‌ها و میزهای چوبی منبت‌کاری شده رایج است، درحالی‌که در طراحی مدرن از مبلمان مینیمال و شیشه‌ای استفاده می‌شود.
تجربه تهران گاردن در طراحی تخصصی شاه نشین ویلا
- در پروژه طراحی داخلی ویلا در کلارآباد با مساحت زیربنا 400 مترمربع، کارفرما محترم درخواست یک شاه نشین با استخر در طبقه آخر ویلا را داشتند. به همین ترتیب شاه نشینی به مساحت 110 مترمربع با یک تراس بزرگ که در آن استخر، لمکده و آتشدان و باربیکیو قرار داشت، طراحی شد. این شاهنشین با شیشه‌های بازشو به تراس متصل می‌شود و در فضای داخلی آن فضای نشیمن و میز بیلیارد طراحی گردیده است.
- در پروژه طراحی ویلا مدرن در رویان ما برای زیباتر و خاص شدن طرح ویلا پیشنهاد دادیم دستگاه پله شاه نشین از دستگاه پله اصلی ساختمان ویلا مجزا باشد. همچنین برای ایجاد تنوع فضایی در ویلای رویان این پله از نشیمن طبقه سوم شروع شد و توسط یک بازوی جدا که در نمای ویلا هم بیرون زدگی مشخص و زیبایی دارد طراحی شد. دلیل دیگر که در این پروژه تصمیم به ایجاد پله جداگانه گرفتیم، کوچک بودن پلان شاهنشین بود و برروی دستگاه پله اصلی منطبق نمی‌شد و برای منطبق شدن باید مساحت زیربنا را افزایش می‌دادیم که در آن صورت مساحت از حد مجاز تجاوز می‌کرد.
- در شاهنشین پروژه ویلایی کردان، کارفرما درخواست توقف آسانسور در طبقه شاه نشین را داشتند، اما ما با محدودیت ارتفاعی بنا نسبت به همسایه روبه رو بودیم و مجاز به افزایش ارتفاع نبودیم. از طرفی هم برای جاگذاری آسانسور در شاه نشین باید ارتفاع مفید سقف را تا 4 متر در نظر می‌گرفتیم. به همین ترتیب ما ارتفاع شاهنشین را دو لول تقسیم کردیم و با طراحی سقف شیروانی ارتفاع سقف را به 2.5 متر در مجاورت همسایه کاهش دادیم.
- در پروژه ای دیگر جواز آن دو طبقه روی پیلوت بود و مجاز به داشتن پلان شاه نشین نبود، ما باید شاهنشین را به صورتی طراحی می‌کردیم که از اطراف نما به بیرون دید نداشته باشد. چالش اصلی طراحی شاه نشین ویلا این پروژه منطبق نمودن سازه روی محل ستون‌ها بود که به بهترین نحو انجام شد.
ابتکار تهران گاردن در طراحی شاهنشین در ویلا
در پروژه طراحی ویلا در نوشهر امکان ایجاد فضای شاهنشین حتی با متراژ 20-30 متر نبود و فقط می‌توانست بنایی به عنوان خرپشته داشته باشد. بنابراین ما در کنار طراحی خرپشته با سازه سبک الحاقی ( با شاسی‌کشی قوطی) یک آلاچیق چهارفصل قرار دادیم تا با الحاق در خرپشته بتوان از این مکان به عنوان شاهنشین استفاده کرد.
پلان شاهنشین در ویلا
طراحی پلان شاهنشین در ویلا باید به گونه‌ای باشد که این فضا را به نقطه‌ای شاخص، آرامش‌بخش و کاربردی در ویلا تبدیل کند. همچنین باید متناسب با متراژ ویلا طراحی شود تا هم کاربردی و دلباز باشد و هم تناسبات معماری را حفظ کند. در ادامه، نکات کلیدی برای طراحی پلان شاه نشین ویلا را بیان می‌کنیم:
حداقل مساحت: ۱۵ مترمربع (برای ویلاهای کوچک)
مساحت ایده‌آل: ۲۵ تا ۴۰ مترمربع (برای ویلاهای متوسط و بزرگ)
ارتفاع سقف مناسب : ۳ متر برای ایجاد حس شکوه و دلبازی
عرض پنجره‌ها: حداقل ۷۰٪ از دیوار اصلی برای ورود حداکثری نور طبیعی
فرم و شکل پلان شاه نشین
شاهنشین می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد که هرکدام ویژگی‌های خاص خود را دارند:
- پلان نیم‌دایره: جذاب‌ترین فرم که باعث تمرکز بصری روی نقطه‌ای خاص می‌شود و پنجره‌های بزرگ به آن جلوه‌ای شفاف و نورانی می‌بخشند.
- پلان مستطیلی شاه نشین: ساده، کاربردی و مناسب برای طراحی ویلا مدرن و مینیمال است.
- پلان هشت‌ضلعی یا چندضلعی: الگویی الهام‌گرفته از معماری سنتی ایرانی که حس لوکس و شاهانه به فضا می‌بخشد.
- پلان باز: مناسب برای ویلاهای مدرن که شاهنشین را به‌صورت یک فضای دلباز و یکپارچه طراحی می‌شود.
این اشکال مختلف به شرطی امکان‌پذیر هستند که ما برای احداث شاه نشین از سازه‌های سبک استفاده کنیم. اما اگر بخواهیم از سازه‌های کامل مثل اسکلت بتنی استفاده کنیم، شکل پلان شاهنشین باید از فرم چیدمان ستون‌ها تبعیت کند. همانند پروژه طراحی ویلا در رامسر، که برای داشتن شاهنشین باید فرم آن از سازه تبعیت می‌کرد. زیرا ما در این پروژه یک ویلای 5 طبقه در زمین شیبدار داشتیم و هر طبقه دارای تراس بود. به همین ترتیب فرم شاهنشین باید طبق ستون‌گذاری بنا تنظیم می‌شد.
نحوه اتصال شاهنشین به سایر فضاها
برای طراحی پلان مناسب، شاهنشین باید ارتباط مناسبی با سایر فضاهای ویلا داشته باشد. این مکان اغلب به‌عنوان بخشی از فضای عمومی ویلا طراحی می‌شود و باید نحوه ارتباط طبقات و اتصال به پذیرایی و نشیمن را در نظر گرفت.
با طراحی درب‌های کشویی یا شیشه‌ای می‌توان مرزی نامرئی بین شاهنشین و فضای بیرونی ایجاد نمود. در ویلاهای شمالی نیز، شاهنشین معمولاً با تراس یا بالکن ترکیب می‌شود تا فضایی نیمه‌باز و دل‌نشین ایجاد کند.
شاه نشین ویلا در شمال
شاهنشین در ویلاهای شمال ایران یکی از بخش‌های خاص و پرطرفدار معماری است که ترکیبی از طبیعت سرسبز، نور طبیعی و طراحی سنتی یا مدرن را در خود جای می‌دهد. در این مناطق، با توجه به شرایط اقلیمی و زیبایی طبیعت، طراحی شاهنشین باید به‌گونه‌ای انجام شود که هم از طبیعت الهام بگیرد و هم با شرایط آب‌وهوایی سازگار باشد.
در ویلاهای کلاسیک شمال، شاهنشین معمولاً دارای سقف بلند چوبی و تیرهای نمایان است که به ایجاد حس دلباز و شکوه کمک می‌کند.
در طراحی شاهنشین مدرن، سقف‌های یکپارچه و بلند با استفاده از نورپردازی مخفی و پنجره‌های وسیع در شمال رایج است.
وجود شومینه یا بخاری هیزمی در شاهنشین نیز، به‌ویژه در مناطق سردسیر شمال، باعث ایجاد گرما و حس آرامش در فضا می‌شود.
آیا شما هم تجربه‌ای از اقامت در ویلاهای شمال با شاهنشین دارید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید!
نتیجه گیری
طراحی شاه نشین ویلا باید با دقت و حساسیت بالا انجام شود تا علاوه بر زیبایی، عملکرد مناسبی نیز داشته باشد. معمولا ویلاهایی که سازه آنها از قبل موجود است و بعد تمایل به ساخت شاهنشین پیدا می‌کنند، با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند. گاهی اوقات سازه ویلا اجازه ایجاد شاهنشین را نمی‌دهد به همین دلیل مهم است که پروژه طراحی ویلا خود را از صفر تا صد به یک شرکت طراحی ویلا بسپارید تا در محاسبات سازه بار شاهنشین محاسبه شود و طرح کلی ویلا شما بهم نریزد.
برای داشتن ویلایی با شاه نشین خاص همین حالا جهت مشاوره با کارشناسان تهران گاردن تماس بگیرید.
