آبیاری قطره ای که به آن آبیاری میکرو و همین طور آبیاری موضعی نیز گفته می شود، یکی از روش های آبیاری در اجرای فضای سبز است که همگام با طراحی فضای سبز، طراحی سیستم آن نیز پیاده سازی می شود. در این سیستم از آبیاری، آب قطره قطره و بسیار به آهستگی بیرون ریخته و به ریشه گیاهان می رسد. در ادامه با ما همراه باشید تا نگاهی نزدیک تر به این سیستم آبیاری در فضاهای سبز بیندازیم.
نکاتی در خصوص آبیاری قطره ای
در آبیاری قطره ای می توانیم در هر نقطه مساحت محدودی از فضای سبز را تحت آبیاری قرار دهیم. بدیهی است که با میزان خروج محدود آب در این الگو از آبیاری فضای سبز، مساحت زیادی تحت پوشش آبیاری قرار نمی گیرد. از طرفی دیگر به دلیل خروج محدود آب، میزان تراوش آن به عمق زیادی از خاک نیز انتقال نمی یابد. به واقع در این سیستم هم به لحاظ مساحت با محدودیت روبرو هستیم و هم به لحاظ عمق.
البته بسته به این که طراحی این سیستم آبیاری به چه شکلی صورت گرفته باشد، خروجی قطرات از منافذ آن گوناگون خواهد بود. به طور مثال ممکن است شما برای طراحی فضای سبز مورد نظر خود، فواصل را کمتر در نظر گرفته و به این شکل مساحت بیشتری را از طریق این سیستم تحت پوشش قرار دهید. به هر ترتیب این چیزی است که حین طراحی و اجرای فضای سبز به آن پرداخته شده و بسته به میزان گل و گیاهان کاشته شده در هر بخش و نوع آن ها که تا چه اندازه به آبیاری نیاز داشته باشند، متغیر خواهد بود.
به هر صورتی این شکل از آبیاری می تواند به میزانی لازم برای گیاهان مختلف، تراوش آب را داشته باشد و مهندسان باغداری به حتم از این سیستم در جایی که نیاز به این شکل از آبیاری باشد، استفاده خواهند کرد. به این دلیل است که طراحی سیستم آبیاری یک فضای سبز، باید حتما توسط افراد متخصص انجام شود و انجام غیرحرفه ای و غیراصولی آن، تمام معادلات آبیاری گل و گیاهان را برهم خواهد زد.
سیستم آبیاری قطره ای به چه تجهیزاتی نیاز دارد؟
اما ببینیم برای برپا کردن سیستم آبیاری قطره ای به چه تجهیزات و وسایلی نیاز داریم. این وسایل عبارتند از:
پمپ آب تحت فشار یا همان منبع آب تحت فشار
فیلتر شنی یا سیلیس که می تواند فیلتر دیسکی یا در جای آن توری باشد
تانکر کود
سیستم بک واش
لوله
لوله آبرسانی
لوله های فرعی
شیر کنترل فشار
قطره چکان ها به تعداد لازم که در هر نقطه مورد نظر، تعبیه شوند
نکته: به دلیل شکل خاص آبرسانی در سیستم آبیاری قطره ای که در بالا به آن اشاره گردید، بعضی اوقات روش‌های قدیمی و نسبتا سنتی برای کوددهی غیرموثر هستند. از این روی بیشتر مواقع در سیستم آبیاری قطره ای، کود شیمیایی مایع و آب آبیاری را با هم مخلوط می سازند. به این سیستم کوددهی و آبیاری همزمان کودآبیاری، شیمیاری و یا آبیاری شیمیایی اطلاق می گردد. در به کارگیری این روش، که آب و کود به آهستگی به گیاهان داده می شود، تا چیز نزدیک به نود و پنج درصد کاهش در مصرف کود خواهیم داشت.
مزایای آبیاری قطره ای چیست؟
از مزایای آبیاری قطره ای می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش میزان فرسایش و شسته شدن خاک و کود و به طبع مواد مغذی خاک
- کاهش مصرف آب در کنار دریافت بهره وری لازم
- قابلیت اجرا در هر نوع سطح زمین اعم از زمین های صاف و شیبدار
- قابلیت استفاده از آب های بازیافتی در این سیستم از آبیاری که البته نباید برای کاشت های خوراکی مورد استفاده قرار بگیرد و تنها در گیاهان تزیینی و فضای سبز، کاربرد دارد.
- کاهش زمان آبیاری و عدم فوریت آن
- کاهش میزان رشد علف ها و گیاهان هرز
- امکان کنترل خروجی آب از نازل های قطره چکانی
- کاهش میزان هدرروی کودهایی که به خاک اضافه شده اند.
- خیس شدن ریشه و خشک ماندن برگ و گل ها که به کاهش آفت های مربوط به گیاهان منجر خواهد شد.
- کاهش مصرف انرژی بابت خروجی آب
در نظر داشته باشید که آبیاری قطره چکانی نیازی به خروجی آب با فشار زیاد ندارد و از این جهت نیروی محرکه پمپ آن، نباید چندان قوی باشد. به این ترتیب بهینه سازی مصرف انرژی در این سیستم آبیاری فضای سبز دیده شده و باید این را یکی از امتیازات آن در نظر گرفت.
معایب آبیاری قطره ای چیست؟
معایب آبیاری قطره ای نیز شامل موارد زیر هستند:
- هزینه طراحی و اجرای سیستم آبیاری قطره ای به مراتب بیشتر از هزینه راه اندازی سایر روش های آبیاری فضای سبز است.
- عیب یابی این سیستم به سختی اجرا شده و با توجه به شکل خروج آب، در صورت خرابی سیستم یا حتی خرابی یک یا چند عدد از نازل ها، تشخیص فوری آن بسیار سخت خواهد بود. از این جهت ممکن است گیاهان بابت عدم آبیاری صحیح در معرض آسیب قرار داشته یا آسیب ببینند، اما ناظر متوجه دلیل آن نباشد.
- عیب در فیلتر یا نبود فیلتر مرغوب، در مدت زمان باعث گرفتگی لوله ها و نازل ها شده و مشکلات تعویض، عیب یابی و ترمیم را به همراه خواهد داشت.
با در نظر گرفتن مزایا و معایب، می توان گفت که در مجموع این سیستم آبیاری بسیار مناسب است و در شرایطی که گیاهان کاشته شده همسویی با این روش از آبیاری داشته باشند، استفاده از آن هوشمندانه خواهد بود.
متاسفانه برخی افراد و حتی تیم های طراحی و اجرای فضای سبز به منظور کاهش کار و کاهش هزینه ها، به جای استفاده از این سیستم آبیاری به سراغ روش های جایگزین می روند. در حالی که این سیستم آبیاری مهندسی شده، ضمن صرفه جویی در خروجی آب، به طول عمر بیشتر گیاهان کمک کرده و از فرسایش زودرس خاک نیز جلوگیری قابل توجهی به عمل می آورد.
قابل توجه است که طراحی سیستم آبیاری باید پس از طراحی فضای سبز انجام شود و با در نظر گرفته منطقه ای جایگیری گل و گیاهان مختلف، این سیستم جایگذاری و پیاده سازی خواهد شد. محل قرارگیری نازل ها و تعیین فواصل آن ها از یکدیگر، کاملا بستگی به این دارد که در کدام قسمت از فضای سبز، چه گیاهانی کاشته شده و چه میزان تراکم یا پراکندگی داشته باشند. از این روی باید انجام این کار را در هر دو مرحله طراحی و اجرا به دست تیم های متخصص بسپارید تا نتیجه کار شما قابل توجه باشد.
آبیاری قطره ای در چه زمین های قابل اجرا است؟
سیستم آبیاری قطره ای در هر شکلی از زمین تحت کشت قابل اجرا است. شاید پیش از این تصور می کردید که برای تعبیه و راه اندازی این سیستم آبیاری، به حتم نیاز به زمین مسطح داریم، اما جالب است بدانید که حتی در پرشیب ترین زمین های تحت کشت، می توان سیستم آبیاری قطره ای را پیاده سازی کرد. علت این امر هم آن ست که در این شکل از سیستم آبیاری، نازل های خروج آب، بسیار کوچک بوده و خروج آب از این نازل ها نیز به صورت قطره چکانی است. با این حساب اهمیتی ندارد که هر یک از نازل ها در کدام بخش زمین و در چه شیبی قرار گرفته باشند. خروج آب از این نازل ها با سرعت مشخص و میزان محدود از پیش تعیین شده است و شیب زمین تاثیری در عملکرد آن ها نخواهد داشت. در صورتی که به طول مثال در سیستم آبیاری فواره ای، شیب زمین در جهت خروج آب و میزان پرتاب آن، کاملا تاثیرگذار خواهد بود و نمی توانیم این فاکتور را در تعبیه آن، دست کم و بی اهمیت قلمداد کنیم.
از این روی همیشه یکی از بهترین گزینه ها در انتخاب سیستم آبیاری زمین های شیب دار، سیستم آبیاری قطره ای است. به این ترتیب، تنها بار اول که این سیستم راه اندازی می شود، کمی فرآیند نصب و اجرای آن مشکل تر نسبت به شرایط عادی خواهد بود، اما در طول عملکرد، سطح بهره وری قابل توجهی را از این سیستم شاهد هستیم.
به علاوه لازم است که حتما نقشه محل قرارگیری نازل ها را در اختیار داشته باشید تا در صورت پیدا شدن عیب در هر یک از آن ها، در زمین شیب دار به راحتی بتوانید نازل معیوب را پیدا کرده و نسبت به تعمیر یا تعویض آن اقدام کنید.
سخن پایانی
در بالا اشاره ای به سیستم آبیاری قطره ای داشتیم و مزایا و معایب آن را دنبال کردیم. شما چه تجربیاتی از طراحی سیستم آبیاری فضای سبز دارید و غالبا کدام مدل را برای آبیاری مهندسی شده با برآورد قابل انتظار، ترجیح می دهید؟